STOWARZYSZENIE REKONSTRUKCJI HISTORYCZNEJ
51 PUŁKU PIECHOTY STRZELCÓW KRESOWYCH
Artykuły
Iłżanie w walkach o granice 1918-1920 - sylwetka Józefa Piętka.

Józef PIĘTEK (pseudonim J. Stankiewicz) s. Antoniego. Zawód nauczyciel. Służył w Polskiej Organizacji Wojskowej w Iłży od 1 października 1916 do 11 listopada 1918 roku. Brał udział w rozbrojeniu okupantów.  Jako ochotnik wstąpił do 24 Pułku Piechoty. Brał udział w walkach na froncie ukraińskim i bolszewickim. Poległ pod Warszawą.

Takie tyko strzępki informacji, pochodzące z wniosku o przyznanie Medalu Niepodległości, znane są obecnie o losach jednego z iłżeckich bohaterów walk o polskie granice w  latach 1918-1920.  Poniższy tekst będzie próbą przybliżenia postaci mieszkańca Iłży, który w czasie dziejowej próby nie wahał się zostawić rodzinne strony i stanąć do walki o marzenie swoich czasów – Niepodległą Polskę. Szczególne podziękowania dla  krewnej Józefa Piętka Pani Janiny Choroszczyńskiej-Smętek oraz jej mężą Pana Witolda Smętka, którzy udostępnili zdjęcie oraz materiały z rodzinnych zbiorów.


Polska Organizacja Wojskowa (POW) dość prężnie działała w Iłży. W czerwcu 1917 roku iłżecki POW liczył 60 zaprzysiężonych członków oraz drugie tyle czynnych kandydatów. Jesienią 1918 roku iłżecki oddział posiadał 120 karabinów i kilkanaście tysięcy sztuk amunicji. Józef Piętek działał w organizacji od samym jej początków – przystąpił do niej  1 października 1916 roku i aktywnie działał aż do jej rozwiązania w listopadzie 1918 roku. Został wymieniony w spisie członków iłżeckiego POW (Adam Bednarczyk, Polska Organizacja Wojskowa, maszynopis). Po odzyskaniu niepodległości podobnie jak wielu kolegów z organizacji zgłosił się ochotniczo do 24 Pułku Piechoty z Radomia.

24 Pułk Piechoty rozpoczął  formowanie natychmiast po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku na ziemi radomskiej. Pułk był nawiązywał do tradycji Legionów Józefa Piłsudskiego oraz Polskiej Organizacji Wojskowej. Kadrę oficerską stanowili przede wszystkim oficerowie z byłej armii austro-węgierskiej oraz byłych polskich formacji w Rosji. 28 grudnia 1918 I batalion pod dowództwem kpt. Prawdzika wyruszył na front ukraiński. Kilka dni później, w dniu 3 stycznia, wyruszył pod Lwów II batalion pod dowództwem ppłk. Szemiota. W końcu lutego 1919 roku w Radomiu zostaje utworzony batalion zapasowy 24 pułku piechoty, skąd po przeszkoleniu i uzbrojeniu wysyłano nowych rekrutów jako uzupełnienia do batalionów walczących na froncie. W kwietniu 1919 roku dowódcą pułku został płk Władysław Bejnar, który wraz z kompanią karabinów maszynowych oraz kompania techniczną wyruszył na front pod Lwów,  gdzie doszło do połączenia  i scalenia pułku z walczącymi już na froncie I oraz II batalionem  Jako żołnierz jednego z tych wymienionych oddziałów wyruszył na front ukraiński również Józef Piętek. Niewiele więcej wiadomo o jego służbie w czasie walk polsko-ukraińskich.  W tym czasie 24 Pułk Piechoty bierze udział w zaciętych walkach z Ukraińcami, odnosząc wiele sukcesów często jednak okupionych dużymi stratami. Liczne  pochwały jakie otrzymuje pułk  od przełożonych świadczy o bitności i męstwie jego żołnierzy. 18 lipca 1919 roku pułk ładuje się na stacji Zarwanica do pociągów i zostaje przerzucony na front litewsko-białoruski, rozpoczynając tym samy swój szlak bojowy przeciwko wojskom sowieckim. W walkach nad Dźwiną oraz Berezyną żołnierze młodego pułku zapisują kolejne chwalebne karty w jego historii. W czasie wielkiej ofensywy rosyjskiej w lipcu 1920 roku 24 Pułk Piechoty toczył zażarte walki odwrotowe, czasem tak jak pod Mińskiem wywalczając sobie dalszą drogę odwrotu w zaciętych bojach oraz przechodząc często do przeciwuderzeń. 28 lipca na rozkaz dowódcy dywizji 24 Pułk Piechoty wycofuje się nad rzekę Narew. W dniu 2 sierpnia pułk obsadza pozycje obok toru kolejowego Małkinia – Białystok a po przerwaniu linii frontu przez nieprzyjaciela wycofuje się po osi Czyżew – Mazowieck – Małkinia. W nocy 8/9 sierpnia wsparty 4 czołgami pułk wykonuje wypad na nieprzyjaciela we wsi Długie Siodło (Długosiodło?), rozbija go i odrzuca w tył.  14 sierpnia transporty z żołnierzami pułku odjeżdżają przez Warszawę do Dęblina, gdzie pułk zostaje przeniesiony do dyspozycji Naczelnego Wodza jako odwód. Czy w trakcie tych walk odwrotowych zginął Józef Piętek? Tego niestety nie wiadomo. Nie udało się nawet potwierdzić czy w tym okresie walczył nadal w szeregach 24 Pułku Piechoty. Zachowała się jedynie lakoniczna informacja zawarta w  jego życiorysie dołączonym do wniosku o pośmiertne przyznanie Medalu Niepodległości – POLEGŁ POD WARSZAWĄ.

Pomimo poszukiwań prowadzonych przez rodzinę nie udało się ustalić dokładnego miejsca i daty jego śmierci oraz spoczynku. Nie figuruje on również na Liście Strat Wojska Polskiego (polegli i zmarli w wojnach 1918-1920).



W rodzinnych zbiorach zachowała się tylko jedna fotografia Józefa Piętka. Na zdjęciu widzimy Józefa Piętka w stopniu plutonowego w mundurze amerykańskim pochodzącym z zakupów zagranicznych, dość powszechnie używanym w Wojsku Polskim w latach 1919-1921. Mundur został zmodyfikowany na modłę polską poprzez wymianę kołnierza oraz guzików  a także naszycie charakterystycznego srebrnego wężyka na kołnierz. Zostało to uregulowane rozkazem Naczelnika Państwa z 23 maja 1919 roku.  Do tego czasu srebrny wężyk na kołnierzach kurtek był zarezerwowanym jedynie dla jednostek o rodowodzie legionowym. Wszystkie te szczegóły umundurowania wskazują, że fotografię wykonano między II połową 1919 a sierpniem 1920 roku – prawdopodobną datą śmierci Józefa Piętka.


W celu upamiętniania mieszkańców Iłży, którzy zginęli na frontach walk z lat 1918-1920 w okresie międzywojennym została umieszczona na budynku Szkoły Podstawowej przy ul. Wójtowskiej 5  tablica z nazwiskami 13 poległych. Wśród wymienionych znajduje się również Józef Piętek. W okresie okupacji niemieckiej tablica została zdemontowana i ukryta. Po zakończeniu II wojny światowej ze względów politycznych nie wróciła na poprzednie miejsce i wmurowano ją ostatecznie w ścianę Kościoła Parafialnego w Iłży, gdzie znajduje się obecnie.


Za swoją działalność w iłżeckim POW Józef Piętek został pośmiertnie odznaczony Medalem Niepodległości. Wniosek został  zaopiniowany pozytywnie przez Zarząd Koła Peowiaków w Iłży w 1932 roku a decyzję o przyznaniu medalu Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości wydał w dniu 30 maja 1933 roku. Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o przyznaniu pośmiertnie Medalu Niepodległości Józefowi Piętkowi zostało ogłoszone w Monitorze Polskim nr 171 z dnia 28 lipca 1933 poz. 208 str. 3.

Polecamy